Borsa ve Hisseler Neden Düşüyor?

Hisse senetleri, hem Türkiye’de hem de dünya genelinde borsa yatırımcılarının en çok tercih ettiği finansal enstrümanların başında gelir.

Yerel ve uluslararası borsalarda milyonlarca yatırımcı hemen her gün hisse alım satımı yaparken, görece daha küçük bir grup ise bunları uzun süre elde tutmak üzere düzenli olarak hisse biriktirir.

Hisse senetlerinin, özellikle uzun vadede değer kazandıkları görülse de sürekli olarak yükselmezler. Tıpkı ekonomik döngüler gibi, hisseler de inişli çıkışlı dönemler geçirebilir. Peki, genel olarak borsa neden düşüyor?

Bu sorunun yanıtını bulmak kolay olmayabilir, çünkü hisse fiyatlarını etkileyen çok sayıda faktör bulunur. Bu faktörleri ve etki alanlarını doğru analiz etmek olası kayıplarınızı azaltırken, fiyatlar düşerken de getiri elde etmenize imkan tanıyabilir.

Hisse Fiyatlarında Dalgalanma

Borsada hisse senetlerine yatırım yapan herkes, fiyatların neden düştüğünü veya yükseldiğini anlamaya çalışır. Bu fiyat hareketleri, kimi zaman ani ve beklenmedik bir şekilde meydana gelirken; bazen de birtakım somut sebep sonuç ilişkilerinin sonucu olarak ortaya çıkar.

Yatırımcılar için önemli olan, bu düşüşlerin arkasındaki dinamikleri anlayabilmek ve stratejilerini buna göre ayarlayabilmektir.

Hisse fiyatlarında zaman zaman gözlemlenen volatil seyir, birçok yatırımcının hem fırsat olarak gördüğü hem de riskli bulduğu bir durumdur.

Peki, bu dalgalanmalar niçin meydana gelir? Yüksek volatilite hisse senedi iyi midir? Yoksa kötü müdür?

Hisse Fiyatları Neden Dalgalanır?

• Enflasyon oranları, faiz oranları ve işsizlik oranları gibi makroekonomik göstergeler, genel ekonomik görünümü temsil eder ve bunların hisse fiyatları üzerinde doğrudan ve dolaylı etkileri gözlemlenebilir.
• Şirketin elde ettiği kazançlar, yeni ürün lansmanları veya yolsuzluk haberleri gibi olumsuz bir durum hisse fiyatında dalgalanmalara sebep olabilir.
• Eğer bir hisse senedine olan talep, arzı aşarsa fiyatlar yükselebilir; tam tersi durumda ise fiyatlar düşebilir.
• Yatırımcıların duygusal tepkileri, örneğin panik satışları veya FOMO (Fear of Missing Out; kaçırma korkusu), fiyatlarda ani değişikliklere yol açabilir.

Volatilite Hisse İçin İyi mi?

Volatilite, her ne kadar belirsizlik ve riski temsil etse de, yatırımcılara belirli fırsatlar da sunabilir.

Fiyatlar düşerken, yatırımcılar uzun vadeli potansiyele sahip hisseleri daha düşük fiyattan alabilirler.

Kısa vadeli yatırımcılar ve trader'lar, volatilitenin yüksek olduğu dönemlerde spekülatif kazanç elde edebilir.

Yüksek volatilite, yatırımcıları daha dikkatli olmaya ve risk yönetimi stratejileri uygulamaya teşvik eder. Bu alışkanlık, uzun vadede değerli bir kazanım olabilir.

Hisse Fiyatlarında Dönemsel Geri Çekilmeler

Borsada zaman zaman gözlemlenen düşüşler, yatırımcıların her zaman hazırlıklı olması gereken durumlardır. Bu geri çekilmeler, iki kategoride ele alınabilir:

• Sektör ya da şirket özelinde düşüşler
• Borsayı tümden etkileyen düşüşler

Sektör ya da Şirket Özelinde Düşüşler

Bir sektörde ya da belirli bir şirkette yaşanan olumsuz gelişmeler, o sektör ya da şirketin hisselerini doğrudan etkileyebilir. Örneğin, enerji sektöründe meydana gelen bir petrol fiyatı düşüşü, enerji sektörü hisselerinde düşüşe neden olabilir. Başka bir senaryoda ise doğalgaz fiyatlarının artması, üretim faaliyetlerini doğalgaz kullanarak gerçekleştiren şirketleri olumsuz etkileyebilir.

Yine, bir şirketin beklenenden daha zayıf bir çeyreklik finansal rapor açıklaması, o şirketin hisselerinin düşmesine neden olabilir.

Borsayı Tümden Etkileyen Düşüşler

Bu tür geri çekilmeler genellikle makroekonomik faktörler veya geniş çaplı politik olaylar sonucu meydana gelir.

Örneğin, bir ülkede yaşanan politik istikrarsızlık, yatırımcıların güvenini sarsarak borsanın genelini olumsuz etkileyebilir. Ya da küresel ölçekte yaşanan ekonomik krizler, borsada işlem gören hisselerin büyük çoğunluğunda düşüşlere yol açabilir.

Hisse Fiyatlarının Düşmesine Neden Olan Faktörler

Finansal piyasalarda hisse fiyatlarında düşüşlere neden olabilecek çok sayıda faktör bulunur. Bunlardan bazıları kısa vadeli fiyat hereketleri ortaya çıkarırken, bazı yapısal etkenler daha uzun süreli düşüşlerin kapısını aralayabilir ve piyasa düşen bir trende girebilir. Burada yatırımcıların keşfetmesi gereken nokta, söz konusu gelişmelerin piyasada yeteri kadar fiyatlanıp fiyatlanmadığını anlamaya çalışmak olacaktır. Aniden beliren olumsuz bir durum hisselerde düşüş yaşanmasına neden olduysa, bu durum ortadan kalktığında fiyatın yükselmesi beklenebilir.

Şirket/Hisse Özelindeki Durumlar

Bir şirketin mali durumu, yönetim kalitesi, karlılık seviyesi ve şirketi özelindeki benzer faktörler, hisse fiyatlarını ciddi şekilde etkileyebilir.

Örneğin, bir şirketin açıkladığı karlılık rakamlarının beklentilerin altında kalması, yatırımcılar için bir hayal kırıklığı oluşturarak hisse fiyatlarını düşürebilir.

Örnek: 2001 Enron skandalı, şirketin finansal tablolarını manipüle etmesi ve yüksek borç seviyelerini gizlemesi sonucu hisse fiyatlarını çökertmişti.

Negatif Haber Akışı ve Gelişmeler

Halkla ilişkiler skandalları, kötü ürün yorumları veya ana yatırımcıların veya yöneticilerin şirketten ayrılması gibi negatif haberler, yatırımcı güvenini azaltabilir.

Örnek: Facebook'un Cambridge Analytica skandalı, kullanıcı verilerinin kötüye kullanıldığını ortaya çıkardı ve hisse fiyatları kısa süreliğine düşüş yaşadı.

Makroekonomik Faktörler

Yüksek enflasyon oranları, yükselen faiz oranları veya genel bir ekonomik kriz, borsayı ve hisse fiyatlarını olumsuz etkileyebilir.

Örnek: 2008 küresel finans krizi sırasında hemen hemen tüm sektörlerde hisse fiyatları ciddi düşüşler yaşadı.

Yatırımcı Psikolojisi

Korku, hırs ve spekülasyon gibi psikolojik faktörler, yatırımcıların hisse senetlerini satma ya da satın alma kararlarını etkiler.

Örnek: COVID-19 pandemisinin başlangıcında, panik havası hisse fiyatlarını olumsuz etkilemiş ve birçok yatırımcı hisselerini satma yoluna gitmişti. O dönemde daha sakin kalmayı başaran ve fırsatları değerlendirenler ise hisseleri uygun fiyatlarla çantalarına ekleme şansını elde etmişti.

Arz - Talep İlişkisi

Bir hissenin arzı, talebi aştığında fiyatlar genellikle düşer; talep yüksek ve arz düşük olduğunda ise fiyatlar yükselir. Hisseye olan talebin dönemsel olarak artması, fiyatları yukarıya çekebilir ancak böyle durumlarda yatırımcıların daha dikkatli olmaları gerekir.

Örnek: Apple'ın yeni bir iPhone modelini piyasaya sürmesi sonrasında, şirketin hisselerine olan talep artabilir ve hisse fiyatı yükselebilir.

Ancak, ürün satışlarının beklentilerin altında kalması durumunda, talep düşecek ve hisse fiyatı olumsuz etkilenecektir.

Hisse Fiyatları Düşerken Yatırımcı Psikolojisi

Hisse fiyatlarının düşmesi, yatırımcı psikolojisi üzerinde olumsuz bir etki yaratabilir. Düşüş dönemlerinde yatırımcılar genellikle panik, korku ve belirsizlik yaşarlar. Bu duygular, yatırımcıların objektif ve mantıklı kararlar almasını zorlaştırabilir ve ileride zararla sonuçlanacak işlemler yapmalarına yol açabilir.

Hisse fiyatları düşerken, yatırımcılar genellikle "kontrol edilemeyen" faktörlerle daha fazla yüzleşirler—örneğin, makroekonomik koşullar, şirket haberleri vb. Ancak bu tür belirsizlikler, yatırımcıların daha dikkatli ve özenli olmalarını gerektiren bir sinyal olarak da algılanabilir.

Böyle zamanlarda duygusal kararlar almak ve yeterince düşünmeden alım satım yapmak olumsuz sonuçlar doğurur. Başarılı bir borsa yatırımcısını diğerlerinden ayırabilecek özelliklerin başında, kriz anlarında analitik düşünebilme ve bir stratejiyi disiplinli bir biçimde takip ederek işlem yapabilme gelir.

Hisseler değer kaybederken, piyasalardaki deneyimi kısıtlı olan yatırımcılar varlıklarını satma eğiliminde olurlar. Bu oldukça anlaşılır bir reflekstir çünkü özünde para kaybeden bir insan, bu kaybı durdurmak için aksiyon almak istemektedir.

Madalyonun diğer yüzünde ise farklı bir gerçek kendini gösterir. Sermaye piyasalarında bir yatırımcı olarak varlık gösterebilmenin yolu, fiyat hareketlerinin iki yönlü olabileceğini kabul etmekten ve buna hazırlıklı olmaktan geçer.

Fiyatlar yükselirken hemen herkes başarılı bir yatırımcı, usta bir borsacı olduğunu iddia edebilir. Ancak düşüşler başladığında sakin kalan, panik yapmadan stratejilerini uygulayan ve alım fırsatlarını değirlendirenler azınlıktadır.

Yaşanan Düşüşleri Fırsata Çevirme

Piyasalarda yaşanan düşüşler her zaman zarar etmek anlamına gelmez; aksine, bu dönemler, yatırımcılar için çeşitli fırsatlar sunabilir. Örneğin, değerli şirketlerin hisseleri normalden daha düşük fiyatlarla satın alınabilir ya da mevcut yatırım portföyü çeşitlendirilebilir.

Özellikle al ve tut (buy & hold) gibi uzun vadeli bir stratejiyi benimsemiş olan yatırımcılar için, hisse fiyatlarında geri çekilmelerin yaşandığı ve piyasaların nefeslendiği böyle zamanlar bir alım fırsatı olarak değerlendirilmektedir.

2020 yılında yaşanan COVID-19 krizi sırasında, birçok hisse fiyatı düşmüştü. Ancak, bu düşüş, uzun vadeli yatırımcılara hem Borsa İstanbul’da hem de yurt dışı borsalarda son derece önemli şirketlerin hisselerini uygun fiyatlardan alma imkanı tanımıştı.

2019 ve 2020 yıllarında; teknoloji, havayolu ve enerji gibi sektörlerden hisselere yatırım yapanlar, ilerleyen yıllarda oldukça yüksek getiriler elde etmeyi başardı. Örnek olması açısından, THYAO hisse senedinin performansına göz atabilirsiniz.

Hisse Senetleri Düşerken Kazanç Elde Etmek

Düşen bir piyasada da kazanç elde etmek mümkündür. Ancak, bu tür stratejiler genellikle daha riskli olabilir ve yalnızca deneyimli yatırımcılar için önerilir.

Açığa Satış (Short Selling): Yatırımcılar hisse fiyatlarının daha da düşeceğini öngörüyorsa, kısa pozisyon alabilirler veya hisse senetlerini açığa satabilirler. Ancak konu borsa hisseleri olduğunda, açığa satış işlemi son derece riskli olabilir ve derin finansal kayıplara yol açabilir.

Opsiyon Stratejileri: Put opsiyonları almak, yatırımcılara hisse fiyatlarının düşmesi durumunda kazanç elde etme fırsatı sunar. Ancak opsiyonlarla işlem yapmanın oldukça riskli olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Hedging (Korunma): Portföyü çeşitlendirmek ve daha güvenli varlıklara (örneğin, tahviller veya altın gibi) yatırım yapmak, düşen piyasalarda da kazanç elde etmeyi sağlayabilir.

SONUÇ

Hisse fiyatlarındaki düşüşler, kaçınılmaz bir piyasa dinamiğidir ve bu fiyat hareketleri yatırımcılar için hem fırsat hem de risk barındırır. Fiyatların düşüşe geçtiği dönemlerde nasıl hareket edilmesi gerektiğiyle ilgili deneyim kazanmak, yatırımcının uzun vadede başarılı olabilmesi için oldukça değerlidir.

Şirket özelindeki durumlar, negatif haber akışları, makroekonomik faktörler, yatırımcı psikolojisi ve arz-talep dinamikleri gibi etmenler, fiyat hareketlerini önemli ölçüde etkileyebilir.

Yatırımcıların; bu mekanizmaların nasıl çalıştığını ve birbirleri ile nasıl etkileşim içinde olduklarını anlamaları, borsada başarılı olmalarının yolunu açabilir.