Vergi Nedir?

Dünyadaki devletlerin tamamı kamu gider ve harcamalarını karşılamak adına belirli oranda gelire ihtiyaç duyar. Bu doğrultuda gelir elde etmek için çeşitli yöntemlerle halktan topladıkları paraya ise vergi adı verilir.

İlgili ödeme tutarları vatandaşlardan farklı vergi türleri adı altında toplanır. Ödeme sonucu elde edilen miktar ise devlet harcamaları ve bütçe planlaması için kullanılır.

Vergi kavramına dair merak ettiğiniz detaylar için yazımızı incelemeye devam edebilirsiniz.

Vergi Mükellefi Olmak Ne Demek?

Vergi mükellefi olmak, bireylerin veya kurumların, yasalar çerçevesinde belirlenen vergileri ödeme yükümlülüğüne sahip olması anlamına gelir. Bu durum, gelir elde eden her birey ve kuruluş için geçerlidir ve elde edilen gelirin veya yapılan harcamaların bir kısmının devlete aktarılmasını gerektirir.

Kurumsal şirketler, gelir odaklı yapılar ve ticari işletmeler için mükellef olmak daha önemli bir sorumluluktur. Mükellef olmak, devletin çerçevesini belirlediği sistemde gerekli ödemeleri yapmak anlamına gelir. İlgili durum, ürün ve hizmet satışının yanı sıra ticari veya ayni gelirler yoluyla kazanılan para üzerinden de olabilir.

Devlet yapısı içindeki tüm vatandaşlar çeşitli türde vergileri ödemekle yükümlüdür. Bu da her vatandaşı doğrudan mükellef yapar. Kurumsal yönetimler ise farklı mükelleflik türlerine tabidir.

Ülkemizde uygulanan sistemde mükellef olan şahıs ve kurumlar tam veya dar mükellef olmak üzere iki kategoride sınıflandırılır. Tam mükellef olma kriterleri aşağıdaki gibidir:

• Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yaşamak
• Ülkenin resmi kurum ve kuruluşlarına bağlı olup yabancı ülkelerde yaşayan vatandaşlar (elçiler)
• Bir takvim yılı baz alındığında en az 6 ay Türkiye’de yaşayanlar
• Türkiye dışındaki ülkelerde gelir elde eden çalışma sistemine sahip olanlar

Dar mükellef tanımı ise Türkiye’de ikameti olmayan gerçek kişileri içine alır. İlgili kişiler, Türkiye’deki gelirleri üzerinden vergi ödemeye tabidir. Ancak başka ülkede ülkede yaşayan Türk vatandaşlarının diğer ülkelerde elde ettikleri gelir, Türk Vergi Kanunu uyarınca vergiye tabi değildir.

Kimler Vergi Verir? Neden Vergi Öderiz?

Türkiye’de ikamet eden ve belirli bir geliri olan herkes, vergi ödeme yükümlülüğüne sahiptir. Bunlar şahıs veya tüzel kişi olabilir.

Devlete yapılan söz konusu ödemenin amacı, devletin vatandaşlarına daha iyi bir hayat standardı sunabilmesi, sosyal dengeyi sağlayabilmesi ve vatandaşlarını çeşitli durumlara karşı koruyabilmesidir.

Ödenen miktarlar sayesinde devlet, yol ve kamu hizmeti sunma, vatandaşlara ücretsiz eğitim fırsatı sağlama, vatandaşlara sigorta yapma, devlet kurumlarında çalışan personel maaşlarını ödeme ve askeri yatırım yapma gibi yükümlülüklerini yerine getirir.

Vergi Türleri Nelerdir?

Vergi türleri, birey ve kurum bazında farklılık gösterir. Gelir vergisi, KDV ve ÖTV gibi farklı türlere ayrılan ödemelerin başlıca çeşitleri şu şekildedir:

Gelir Vergisi

İlgili vergi çeşidi gerçek kişileri kapsar. Gerçek kişilerin bir takvim yılında elde ettiği kazanç bu gruba girer.

Gelir vergisi kapsamı altında sayılabilecek gelir türleri aşağıdaki gibidir:

• Ücretler
• Zirai kazançlar
• Ticari kazançlar
• Menkul sermaye gelirleri
• Gayrimenkul sermaye gelirleri
• Serbest meslek gelirleri
• Diğer gelirler

Kurumlar Vergisi

Kurumların kazancına göre alınan vergiler bu sınıfa girer. Bir takvim yılı içinde gerçekleşen kazanca göre hesaplanan oranlar devlete ödenir. İlgili gruba dahil olan kurumlar şöyledir:

• İş ortaklıkları
• Kooperatif kuruluşları
• İktisadi ve idari kamu kurumları
• Dernek veya vakıfların sahip olduğu kurumlar
• Sermaye firmaları

Katma Değer Vergisi

Kısaca KDV olarak bilinen Katma Değer Vergisi, ürün veya hizmeti satın alan bireyin devlete ödediği vergidir.

Devletin belirlediği KDV tutarları %1, %8 ve %18 olmak üzere farklılık gösterir. KDV oranları ürün/hizmete göre değişir.

KDV’ye dahil olan kurumlar arasında serbest meslek faaliyeti gösteren firmalar, ürün/hizmet ithalatı yapan işletmeler, tüm zirai, ticari ve sınai alanda faaliyet gösteren şirketler bulunur.

Özel Tüketim Vergisi

ÖTV olarak da isimlendirilen bu vergi türü, oransal veya maktu şekilde tahsil edilir. Çevreye ve sağlığa zararlı ürün ve hizmetler üzerinden alınan ödemedeki amaç, topluma sosyal fayda sağlamaktır.

ÖTV uygulamasına dahil olan ürün/hizmet grupları şu şekilde sıralanır:

• Lüks tüketim sınıfına giren ürünler (mücevher, araba vs.)
• Tekel ürünleri
• Benzin, dizel veya diğer yakıtlar

Damga Vergisi

İlgili vergi, kişiler ve kurumlar arasında gerçekleşen her evrak işleminden alınan kesintidir. Bu ödemenin tahsil edilebilmesi için evrakın imzalanabilir veya ibraz edilebilir türde olması gerekir.

Evrakta imza yerine geçen ibareler olduğu durumlar da bu vergiye dahildir. Resmi nitelikte olan belgeleri imzalayan bireyler ödeme yapar.

Motorlu Taşıtlar Vergisi

Yılda iki kez ödenen MTV, trafik şubelerinde kaydı bulunan araçlar üzerinden alınır. Bu vergiden kara araçlarına ek olarak uçak, helikopter ve motorlu deniz araçları da sorumludur.

Ödemeler her yıl Ocak ve Temmuz aylarında olmak üzere iki kez yapılır. Araçların sicil kaydıyla birlikte ödeme takvimi de başlar. Araçların sicilinin silinmesiyle de MTV ödeme yükümlülüğü son bulur.

Emlak Vergisi

Arsa, gayrimenkul ve iş yeri gibi farklı taşınmaz mallardan alınan bu kesinti tutarı sürekli ödenir. İlgili vergi türü, arazi ve bina olmak üzere iki farklı kategoride ele alınır. Mükellefler ödemeyi tek seferde veya iki taksit şeklinde gerçekleştirebilir.

Taşınmazın tapusuna sahip olan birey ödemeyi gerçekleştirmekle yükümlüdür. Ancak engelli vatandaşlar, ev hanımları veya işsiz bireyler söz konusu tutardan muaf tutulur.

Doğrudan Vergi / Dolaylı Vergi Tanımları ve Farkları

Vergiler, dolaylı ve dolaysız olmak üzere iki çeşittir. Dolaysız vergiler, iş yeri sahibi olan veya bir yerde çalışan kişilerden alınır. Herhangi bir kazanç elde eden herkes dolaysız mükellef statüsünde görünür. Bu noktada her birey vergi beyan ve ödeme yükümlülüğüne sahiptir.

Doğrudan vergiler arasında gelir vergisi, kurumlar vergisi, MTV, emlak vergisi, veraset ve intikal vergisi bulunur.

Dolaylı vergiler ise bir ürün veya hizmetin satış bedeli üzerinden alınan vergilerdir. Belirli oranlarda gerçekleşen kesintiler kurum ve kişiler arasındaki ekonomik faaliyetler sonucu meydana gelir. İlgili kesintiler, ekonomik işleyişi kayıt altına almak adına önemlidir.

Dolaylı vergiler arasında damga vergisi, ÖTV, KDV, ÖİV, yerel tüketim vergileri ve gümrük vergisi yer alır.

Dolaylı ve dolaysız vergiler arasındaki en temel fark, dolaylı ödemelerin diğerine kıyasla daha kolay vatandaşa yansıtılmasıdır. Bu vergi türü, satın alım esnasında ödenirken dolaysız ödemeler ise kazançlar üzerinden gerçekleşir.

Vergi Borcu Nasıl Ödenir?

Borç ödeme işlemleri gelir beyannamesi düzenlenmesi ve ilgili evrakın Vergi Dairesi’ne teslim edilmesiyle başlar. Teslim sırasında alınan fişle Vergi Dairesi, banka şubeleri veya internet üzerinden ödeme gerçekleştirilir.

Vergi Borcu Ödenmezse Ne Olur?

Zamanında yapılmayan borç ödemelerine gecikme faizi uygulanır ve faiz tutarı güncel borca eklenir. Gecikmiş borçların fazla olduğu durumlarda Vergi Dairesi kişi veya kurumların banka hesabına bloke koyabilir.

Vergi Hakkında Merak Edilenler

Vergi iadesi nedir?

İşletmelerin KDV’yi tüketicilere yansıtamadığı durumlarda ödeme miktarını devletten geri alma hakkı bulunur. Buna vergi iadesi denir. Örneğin, ürün ve hizmet ihracatı, altın, maden ve petrol arama faaliyeti gerçekleştiren KDV iadesi hakkına sahiptir.

Vergi barışı nedir?

Devlet ve vatandaşlar arasında vergi borçları üzerine anlaşma sağlandığı durumlar, vergi barışı olarak adlandırılır. Borçların yeniden yapılandırılması veya affı gibi durumlar buna örnektir.

Vergi levhası nedir?

Kişi veya kurumlara ait gelirleri ve bunların kesinti tutarlarını gösteren, Maliye Bakanlığı tarafından düzenlenen belgeye vergi levhası denir Tüm mükellefler söz konusu belgeyi bulundurmakla yükümlüdür.

Vergi matrahı nedir?

Kişi veya kurumların ödemesi gereken vergiyi hesaplamak için kesintiye tabi olan net kazancın tespit edilmesinde vergi matrahı kullanılır. Brüt maaş üzerinden çeşitli kesintiler çıkarıldıktan sonra ortaya çıkan tutar gelir vergisi matrahını oluşturur.