VIX Endeksi Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Finansal piyasalarda yatırımcıların karşılaştığı en büyük zorluklardan biri, piyasa volatilitesini tahmin etmek ve yönetmektir. Volatilite, fiyatların ne kadar hızlı ve ne derecede büyük bir aralıkta değiştiğini gösteren bir ölçüttür ve yatırımcılar için hem risk hem de fırsat anlamına gelir.

Bu bağlamda VIX Endeksi, Wall Street'in "korku göstergesi" olarak bilinir ve piyasa katılımcıları tarafından geniş çapta kullanılan önemli bir araçtır.

Yazımızda VIX endeksi nedir, nasıl hesaplanır, ne işe yarar gibi sorulara detaylıca yanıt verdik.

VIX Korku Endeksi Nedir?

VIX endeksi, piyasanın volatilite beklentisini ölçer ve yatırımcılara gelecek dönemlerdeki piyasa hareketliliği hakkında fikir verir.

Endeks, Chicago Board Options Exchange (CBOE) tarafından 1993 yılında yaratılmıştır. S&P 500 endeks opsiyonlarından türetilen gerçek zamanlı volatilite beklentisini yansıtır.

VIX, piyasa katılımcılarının risk algısını ve piyasa belirsizliğini ölçmek için tasarlanmıştır; böylece finansal analistler ve yatırımcılar, piyasa duyarlılığının bir barometresi olarak kullanabilirler. Yüksek VIX değerleri, yüksek volatilite ve yatırımcı korkusunu, düşük VIX değerleri ise düşük volatilite ve yatırımcıların piyasa koşullarına olan güvenini gösterir.

VIX Endeksi Nasıl Hesaplanır?

VIX, S&P 500 endeks opsiyonlarının fiyatlarından elde edilen verileri kullanarak piyasa volatilitesinin kantitatif bir ölçümünü sunar. Bu opsiyonlar, belirli bir süre sonunda endeksin belirli bir seviyeden yüksek veya düşük olacağına dair piyasa beklentilerini yansıtır.

VIX hesaplama işlemi, bu opsiyonların içsel volatilite değerlerini (implied volatility), yani piyasanın gelecekte beklediği volatiliteyi matematiksel bir model kullanarak tahmin eder.

Hesaplama sürecinde çeşitli vade sonlarına sahip S&P 500 call ve put opsiyonlarının fiyatlarından yararlanılır. Bu opsiyonlar arasından piyasa fiyatlarına en yakın olanlar ve ağırlıklı olarak yakın vade tarihli olanlar seçilir. Bu seçim, VIX'in gelecek 30 gün içindeki volatiliteyi temsil etmesi gerektiği için yapılır. Seçilen opsiyonların fiyatları, riskten arındırılmış beklenen volatiliteyi hesaplamak için kullanılır ve bu veriler, VIX formülüne dahil edilir.

VIX formülü, seçilen opsiyonların zaman ağırlıklı ortalama fiyatlarını hesaplar. Ortalama, opsiyonların vade sonuna kalan gün sayısına göre ayarlanır ve böylece her bir opsiyonun VIX üzerindeki etkisi, kalan gün sayısına bağlı olarak ölçülür.

Elde edilen bu ağırlıklı ortalama, yıllıklaştırılarak VIX değeri olarak ifade edilir. Sonuç, piyasanın beklediği yıllık standart sapma oranı olarak yorumlanır ve bu oran, piyasanın volatilite beklentisini gösterir.

VIX Endeksi Ne İşe Yarar?

VIX Endeksi, piyasa volatilitesinin kantitatif bir ölçüsü olarak finansal piyasalarda çeşitli amaçlar için kullanılır. Başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir:

• Piyasa katılımcılarının risk algısını yansıtarak genel piyasa belirsizliğinin bir göstergesi olarak işlev görür. Yüksek VIX değerleri, yatırımcıların endişeli olduğunu ve potansiyel olarak riskli bir piyasa dönemine işaret eder.
• Yatırımcılar, portföylerini korumak için VIX'i kullanarak hedge stratejileri oluşturabilirler. Örneğin, VIX yüksekken piyasada beklenen volatiliteye karşı opsiyonlarla hedge yaparak potansiyel zararları minimize edebilirler.
• VIX değerleri, piyasanın aşırı korku veya açgözlülük durumlarını gösterdiğinde, yatırımcılara alım veya satım yapmak için uygun zamanları belirlemede yardımcı olabilir. Örneğin, çok yüksek VIX seviyeleri, piyasanın aşırı düşüş yaptığı ve bir toparlanma potansiyeli olabileceği zamanları işaret edebilir.
• Finansal planlamacılar ve fon yöneticileri için önemli bir araçtır. Piyasa volatilitesi hakkında bilgi vererek yatırım portföylerinin risk seviyelerini ayarlamak ve varlık dağılım stratejilerini optimize etmek için kullanılır.
• Ekonomik belirsizlik dönemlerinde genel yatırımcı moralini ve piyasa duyarlılığını ölçen bir gösterge olarak da kullanılır. Ekonomistler ve politika yapıcılar, VIX'i kullanarak ekonomik karar alma süreçlerini ve müdahale stratejilerini destekleyebilir.

VIX Korku Endeksi Nasıl Yorumlanır?

VIX Endeksi, piyasalardaki volatilite ve yatırımcıların duygusal durumları hakkında derinlemesine bilgi sağlar ve bu yüzden "Korku Endeksi" olarak da adlandırılır. Yatırımcılar ve analistler tarafından finansal piyasalardaki korku ve açgözlülük seviyelerini ölçmek için kullanılır.

VIX Endeksi'nin düşük seviyelerde (örneğin, 20’nin altında) olması, piyasanın stabil ve yatırımcıların rahat olduğu bir dönemi gösterir. Düşük VIX değerleri, piyasa katılımcılarının risk algısının azaldığını ve piyasalarda büyük bir dalgalanma beklemediklerini ifade eder. Bu durum, genellikle piyasa güveninin yüksek olduğu ve ekonomik koşulların stabil olduğu zamanlara denk gelir.

VIX değerinin yükselmesi (örneğin, 30’un üzerine çıkması), piyasalarda artan belirsizlik ve korku olduğu şeklinde yorumlanır. Yatırımcıların geleceğe dair endişeli olduklarını ve olası bir düşüşe karşı kendilerini korumaya aldıklarını işaret edebilir. Böyle zamanlarda piyasalar daha volatil hale gelir ve yüksek riskle birlikte alım fırsatları vadeder.

Bunların dışında VIX endeksi, piyasa tepkilerinin bir ön göstergesi olarak da kullanılabilir. Örneğin, VIX endeksinin ani bir yükselişi, önemli bir haber veya ekonomik olayın piyasalar üzerinde olumsuz bir etki yarattığını gösterebilir. Bu tür durumlarda yatırımcıların stratejilerini hızla değiştirmeleri gerektirebilir.

Ayrıca VIX’in tarihsel ortalamalarını analiz etmek, mevcut volatilite seviyesinin normal mi yoksa anormal mi olduğunu belirlemeye yardımcı olur. Uzun dönem ortalamalarına göre anormal derecede yüksek veya düşük VIX değerleri, piyasa için dönüm noktalarını veya trend değişikliklerini işaret edebilir.

Aşağıdaki tabloda genel olarak VIX değeri hakkında farklı durumlarda nasıl yorumlar yapılabileceğini görebilirsiniz:

VIX Endeksi Neden Yükselir?

VIX Endeksi, piyasa volatilitesinin ve genel korku seviyesinin bir göstergesidir. Endeksin yükselmesi, çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir:

• Önemli ekonomik haberler, politik olaylar veya beklenmedik küresel gelişmeler gibi faktörler piyasa belirsizliğini artırır. Bu tür belirsizlikler, yatırımcıların gelecek hakkında endişelenmelerine ve risk algılarının yükselmesine neden olur.
• Ekonomik göstergelerdeki olumsuz değişiklikler veya kriz beklentisi, piyasalarda korkuya yol açar. Bu da genellikle VIX Endeksi'nin yükselmesiyle sonuçlanır.
• Hisse senetleri gibi ana varlık sınıflarında yaşanan sert düşüşler, yatırımcıların panik yapmasına ve VIX Endeksi'nin yükselmesine yol açabilir.
• Önemli seçimler, politika değişiklikleri veya merkez bankalarının faiz oranı kararları gibi geleceğe yönelik belirsizlikler, VIX değerinin artmasına neden olabilir.
• Piyasalardaki belirsizliğin artması durumunda, yatırımcılar riskten korunma amaçlı opsiyonlara yönelir. Opsiyonlardaki bu artan talep, VIX Endeksi'nin yükselmesine neden olur.
• Herhangi bir nedenle piyasadaki volatilite artışı, doğrudan VIX Endeksi'nin yükselmesine yol açar. Volatilite, piyasada fiyatların ne kadar hızlı ve geniş aralıklarla değiştiğini gösterir.

VIX Endeksi Yükselirse Ne Olur?

VIX Endeksi, piyasalardaki beklenen volatiliteyi ölçer. Endeksin yükselmesi, genellikle piyasalarda daha büyük fiyat hareketlilikleri olduğunu gösterir. Bu durum; hisse senetleri, tahviller ve diğer finansal araçların fiyatlarında daha geniş dalgalanmalar yaşanacağını işaret eder.

VIX’in korku endeksi olarak adlandırılması da boşa değildir. Yüksek seviyelere çıktığında piyasada genel bir korku ve endişe hâkim olduğunu gösterir. Bu korku, yatırımcıların riskten kaçınmasına ve daha güvenli yatırım araçlarına yönelmesine neden olabilir.

VIX yükseldiğinde, yatırımcılar portföylerini olası piyasa düşüşlerine karşı korumak için daha fazla hedge stratejisi uygulamaya başlar. Bu da opsiyonlar ve diğer türev araçların kullanımının artması anlamına gelir.

Ayrıca yüksek VIX değerleri, yatırımcıların varlıklarını satmaya başladığı ve piyasadan çıktığı anlamına gelebilir. Bu da hisse senetleri ve diğer piyasaların genel olarak düşüş göstermesine neden olabilir.

Piyasa volatilitesinin artması genellikle daha yüksek işlem hacimleri ile ilişkilendirilir. Yatırımcılar, piyasa koşullarına hızlı tepki vermek için daha sık alım-satım yapabilir. Nitekim bazı yatırımcılar için yüksek VIX seviyeleri, alım için uygun zamanlar olarak görülebilir. Piyasa düşüşleri sırasında düşük fiyatlardan kaliteli varlıklar satın almak, uzun vadeli yatırım stratejileri için değerli olabilir.

Korku Açgözlülük Endeksi Nedir? VIX Endeksi ile İlişkisi

Korku Açgözlülük Endeksi, resmi adıyla CNN Money'nin "Fear & Greed Index", piyasa duyarlılığını ölçmek için tasarlanmıştır ve yatırımcıların hissiyatını görselleştirmeye yardımcı olur. Yatırımcıların piyasalara yönelik eğilimlerini; aşırı korku (fear) ve aşırı açgözlülük (greed) arasında değişen bir skalada değerlendirir.

Endeksin amacı, piyasa duyarlılığının güncel durumunu bir sayısal değer üzerinden sunarak piyasalardaki potansiyel aşırı satım veya aşırı alım durumlarını belirlemektir.

Korku Açgözlülük Endeksi’nin hesaplamasında yedi farklı piyasa göstergesinin bir kombinasyonunu kullanır. Bunlar arasında piyasa momentumu, piyasa genişliği (yani hisse senetlerinin genel performansı), faiz oranlarına olan talep, piyasadaki volatilite, yatırımcı anketleri, put ve call opsiyonları oranları ile hisse senetlerine ve tahvillere yapılan yatırımların karşılaştırılması yer alır.

Bu göstergeler, güncel piyasa koşullarına göre "korku" ve "açgözlülük" arasında bir değer verir ve bu değer 0'dan 100'e kadar olan bir skalada ifade edilir. 0’a yakın değerler aşırı korkuyu, 100’e yakın değerler ise aşırı açgözlülüğü temsil eder.

VIX Endeksi ile Korku Açgözlülük Endeksi arasında belirgin bir ilişki bulunur. Her iki endeks de piyasa duyarlılığını ve volatiliteyi ölçer.

VIX Endeksi, S&P 500 endeks opsiyonlarının volatilite beklentilerini temel alarak piyasadaki korku seviyesini gösterir. Genellikle VIX yükseldiğinde piyasada bir belirsizlik ve korku hakimdir, bu durum Korku Açgözlülük Endeksi’nde de düşük değerlere yol açabilir.

Ancak bu iki endeks arasında doğrudan bir eşleme veya sürekli paralellik olmayabilir, çünkü Korku Açgözlülük Endeksi daha geniş bir veri setini kullanarak değerlendirme yapar ve daha kapsamlı bir piyasa duyarlılığı analizi sunar.

Bu iki endeksi birlikte kullanmak, yatırımcılara piyasa duyarlılığının daha derinlemesine bir resmini çizebilir ve potansiyel piyasa zirveleri veya dipleri hakkında daha bütüncül bir anlayış sunar. Piyasa duyarlılığının bu tür ölçümleri, özellikle yüksek volatilite zamanlarında yatırım kararları alırken faydalı bilgiler sağlar.