Korelasyon Nedir?

İstatistik biliminde sıklıkla adı geçen terimlerden biri olan korelasyon, piyasalar ve ekonomik gelişmeler arasında bağlantı kurmak amacıyla kullanılır. Dünyada meydana gelen olayların piyasalarla ilişkisini ortaya koyan bu kavram ekonomik verileri yorumlama adına faydalıdır.

Korelasyon, temelde farklı varlıklar arasındaki ilişkinin doğrusal yönünü ve şiddetini ifade eder. Söz konusu terim kategorik veya nicel değişkenler arasındaki ilişkiyi anlamlandırmaya olanak sunar. Kısaca, farklı değişkenlerin ne kadar ilişkili olduğu korelasyon kavramıyla ölçülür.

Değişken varlıklar arasındaki korelasyonu anlayabilmek, o varlıkların daha derin şekilde analiz edilebilmesine imkân tanır.

Örneğin, borsada bir anda yükselen satış oranları nedeniyle fiyatlar, satış emirleri ve talepler hakkında üçlü bir sistemin varlığından söz edilebilir. Herhangi bir hisse senedine olan talebin artması, fiyatın da artması ve hisse senedinin yeni zirveler denemesi anlamına gelir. Tam tersi durumda ise talepler azalır, buna bağlı olarak da fiyatlar düşer ve satış emirleri çoğalır.

Gelin, korelasyon kavramını ve borsada finansal analiz için neden önemli olduğunu birlikte keşfedelim.

Korelasyon Ne Demek?

Korelasyon, değişkenler arasındaki ilişkinin var olup olmadığını, eğer varsa bu ilişkinin ne kadar güçlü olduğunu ve hangi yönde olduğunu belirlemeye yardımcı olan bir araçtır.

İstatistik ve veri analizinde sıkça kullanılan bu kavram, iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkinin yönünü ve şiddetini ifade eder. Ekonomiden psikolojiye, sosyal bilimlerden doğa bilimlerine kadar geniş bir yelpazede uygulanır.

Örneğin, bir değişkenin artışının diğer değişkende de artışa yol açıp açmadığını veya tam tersi bir etki oluşturup oluşturmadığını anlamak için korelasyon analizi yapılır.

Korelasyon Çeşitleri

Korelasyon çeşitleri değişkenlere ve hesaplama tekniklerine göre farklı şekilde gruplandırılır. Değişik tekniklere göre yapılan hesaplamalar sonucunda ekonomik gelişmelerin yatırım araçları üzerindeki etkisi değerlendirilebilir.

Aşağıda sıkça kullanılan 3 farklı korelasyon türünü görebilirsiniz.

Basit Korelasyon Teknikleri

Bir değer üzerinden iki farklı ölçüm gerçekleştirilen işlemlerde basit korelasyon tercih edilir. Bu sayede değişkenler arasındaki ilişki şiddeti ve varlığı aynı anda değerlendirilebilir.

Örneğin, bir yatırım aracında meydana gelen yukarı yönlü hareketlerin piyasadaki gelişmelerle alakalı olup olmadığı bu teknikle ölçülebilir.

İki değişkenin olduğu ölçümlerde Nokta Çift Serili Katsayı, Çift Serili Katsayı veya Pearson Momentler Çarpımı Katsayısı gibi tekniklere başvurmak mümkündür.

Çoklu Korelasyon Teknikleri

Bir değişkenin iki ve üstü ögeyle olan ilişkisinin incelendiği durumlarda çoklu korelasyon kullanılabilir. Bu yöntem, kriterlere göre gruplandırma ve belirli bir değişken üzerinden hesaplama yapma gibi avantajlar sunar. Çoklu değişkenlerin karşılıklı ilişkilerini ölçme açısından kapsamlı analizler geliştirmeye olanak tanır.

Kısmi Korelasyon Teknikleri

İki değişken arasındaki değerlendirmeye üçüncü bir unsur eklenmesi gerektiğinde kısmi korelasyon yöntemi tercih edilebilir. İlgili teknikte sabit ögenin diğer göstergeler üzerindeki etkisi incelenir. Örnek olarak hisse senedi fiyatları ve endeks arasındaki ilişki incelenirken buna faiz oranları unsuru da eklenebilir. Böylece değişkenlerin ilişkisi faiz etkisi altında değerlendirilebilir.

Negatif Korelasyon / Pozitif Korelasyon / Sıfır Korelasyon

Herhangi iki varlık arasında pozitif, negatif ve sıfır olmak üzere farklı korelasyon ilişkileri bulunabilir. Aşağıda bunlar hakkında detayları bulabilirsiniz.

Pozitif Korelasyon

Farklı değişkenlerin aynı yönde ve bağlantı içinde ilerlemesi pozitif korelasyon şeklinde açıklanır. Bu kavram, matematiksel olarak 1’e denk gelir.

Buna göre bir değişen artarken diğer değişken de farklı hız ve oranda olsa dahi aynı yönde hareket eder. Değişkenin azalması durumunda da aynı teori geçerlidir. Önemli olan aynı yönde hareket etmeleridir.

Örneğin, egzersiz yapan birinin kas sayısının artması pozitif korelasyon ilişkisi olan bir durumdur.

Negatif Korelasyon

Negatif korele ilişkiler -1 seviyesinde olup iki varlığın zıt yönde hareketini ifade eder. Bu kavrama göre herhangi bir durumda iki değişkenin biri artış, diğeri ise azalış gösterir.

Örnek olarak arabayla yapılan seyahatlerde ne kadar çok yol kat edilirse yakıt tüketimi de aynı miktarda azalır.

Sıfır Korelasyon

Değişkenler arasında herhangi bir bağlantı bulunmayan durumlar, sıfır korelasyon olarak tanımlanabilir. Bu kavramda bir varlık bir yönde giderken diğer alakasız şekilde farklı bir yöne doğru ilerleyebilir.

Örneğin, yoğurt fiyatlarının artması bilgisayar fiyatlarının artmasına etki eden bir unsur değildir.

Üç korelasyon türü arasındaki farkları aşağıdaki tabloda bir arada görebilirsiniz:

Korelasyon Örnekleri

Korelasyon örnekleri üzerinden hareket etmek, pozitif, negatif ve sıfır korelasyon gibi türlerin daha kolay anlaşılmasını sağlayabilir.

Aşağıda pozitif korelasyon örneklerini görebilirsiniz:

• Bir sınava hazırlanmak için zaman harcamak aynı oranda emek harcamak anlamına gelir.
• Kazanılan maaşın yükselmesi, ödenecek vergi oranının da yükselmesi demektir.
• Çok kitap okumak, bilgi dağarcığının da aynı oranda gelişimine imkân tanır.
• Mesai süresi artan çalışanların kazandığı maaş miktarı yükselir.

Negatif örnekleri ise aşağıdaki gibidir:

• Kredi ödemesinin daha fazla oranda yapılması, ödenecek borç miktarını aynı oranda azaltır.
• Bir kurumda işten çıkan sayısı arttıkça açık pozisyon sayısı fazla hale gelir.
• Bilgisayarınızı ne kadar çok kullanırsanız cihaz o kadar kısa sürede eskir.
• Telefonunuzu sık kullandığınızda batarya süresi de aynı oranda azalma gösterir.

Sıfır korelasyon ilişkisi için bazı örnekler ise şu şekilde sıralanabilir:

• Daha zengin olmak daha mutlu olmakla ilişkili değildir.
• Şirketin yatırım oranını artırması işten çıkma sayısında da artışa neden olmaz.
• Süt tüketimi arttığı zaman zekâ seviyesinde de artma eğilimi görüleceği söylenemez.

Borsada Korelasyon Ne Demek?

Korelasyon ilişkileri, finansal yatırım araçları ve endeksler söz konusu olduğunda da sıkça göz önünde bulundurulan durumlardır. Finansal korelasyon teknikleri birbirinden farklı değişkenlerin belirli zaman dilimleri içinde birbirleriyle nasıl ilişki kurabileceğini tahmin etmek adına kullanılır.

Modern finans sistemlerinde sıkça başvurulan teknikler portföy getirisinin ölçümü, risk yönetimi ve varlık fiyatlandırması gibi hususlarda korelasyon yararlanılabilir.

Borsada Korelasyon Analizi

Korelasyon analizi, veriler arasında bağlantı bulunup bulunmadığı ve bağlantılar arasında ne kadar güçlü ve orantılı bir ilişki olduğunu öğrenmek için yapılan bir değerlendirmedir.

En yaygın istatistik araştırma yöntemlerinden biri olan korelasyon analizleri, veri uzmanları tarafından gerçekleştirilir. Karşılaştırmalı analizler sayesinde araştırmacılar, pratik vakaları kolay bir şekilde analiz etme imkânı bulur.

Örnek olarak hisse senedi ve tahviller arasında genellikle negatif bir korelasyon ilişkisinin bulunduğu gösterilebilir. Hisse senedini satan yatırımcılar çoğunlukla elde edilen nakit para geliriyle tahvil satın alma yolunu tercih eder. Bu durum tam tersi şekilde de gerçekleşebilir. Bu sebeple hisse senedi ve tahviller arasında negatif korelasyon olduğu belli oranda kabul edilebilir.

Yüksek Korelasyon / Düşük Korelasyon

1 sayısı iki varlık arasında tam korelasyon olduğu anlamına gelir. 0 ise iki varlık arasındaki korele bir ilişkinin olmadığını gösterir. Yüksek ve düşük korelasyon da buna göre belirlenir.

Eğer iki varlığın arasındaki ilişki 0.2 değerinden küçük ise bu durum düşük korelasyon şeklinde adlandırılır. Bunun tam tersi olduğu durumlarda yani korele ilişkinin 0.8 olduğu durumlarda yüksek korelasyonun varlığından söz edilebilir. 0.3 ila 0.7 arasındaki kat sayıları ise orta dereceli korele ilişki biçiminde açıklanabilir.

Korele Finansal Enstrümanlar ve Fiyat Hareketi Örnekleri

Korele finansal enstrümanlarda ekonomik gelişmeler neticesinde meydana gelen ilişkiler baz alınır. Bu ilişki için verilebilecek en iyi örneklerden biri, petrol ve döviz fiyatlarıdır.

Dolar cinsinden işleme tabi olan petrol, döviz kurundaki değişimlerden direkt olarak etkilenir. Yani doların yükselmesi, petrolün varil fiyatının da artış göstermesi anlamı taşır. Burada zıt yönlü bir korele ilişki bulunur.

Bunun yanında özellikle ekonomik kriz dönemlerinde altın fiyatları yükselişe geçerken diğer menkul kıymetlerin fiyatları aşağı hareket etme eğilimindedir. Bu tabloda da zıt yönlü ilişkiden bahsedilebilir.

Pozitif korelasyon örneği olarak ise ekonomik büyüme ve piyasaların hareketlenmesi arasındaki bağ gösterilebilir.