Brüt Takas Ne Demek?

Günümüz finans dünyasında yatırımcıların bilmesi gereken birçok terim ve strateji bulunur. Bunlar arasında öne çıkanlardan biri de brüt takas kavramdır. Temel olarak brüt takas, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen çeşitli kriterlere göre bazı hisse senetlerinin alım-satım işlemlerinde gerçekleştirilen bir uygulamadır.

Gelin brüt takasın ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve hisse senedi fiyatları üzerindeki etkilerini birlikte ele alalım.

Brüt Takas Uygulaması Nedir?

Brüt takas, SPK tarafından belirlenen kriterler içerisindeki bazı hisse senetlerinin alım-satım işlemlerinde uygulanan bir çeşit tedbirdir. SPK, bazı durumlarda çeşitli hisse senetlerini süreli veya süresiz olmak üzere brüt takas uygulaması kapsamına alabilir. Bu hisseler üzerinde yapılacak işlemler, standart takas işlemlerinden farklılık gösterir.

Brüt takas uygulaması kapsamında her alım satım işlemi; netleştirme olmadan, ayrı ayrı değerlendirilir. Süreç; SPK, Borsa İstanbul, Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.’nin iş birliğiyle yürütülür. Uygulamanın temel amacı, piyasadaki spekülatif hareketleri ve aşırı fiyat dalgalanmalarını önlemektir. Bu yöntemle SPK hem yatırımcıları korumayı hem de piyasa düzenini sağlamayı hedefler.

Brüt Takas Mantığı

Brüt takas temel olarak manipülasyonunun önüne geçerek küçük yatırımcıyı koruma amacı taşır. SPK’nın borsa düzenleme ve denetleme uygulamalarından biri olan bu takas yöntemi, piyasadaki katılımcıların hareketlerini çeşitli yönlerden kısıtlar.

Brüt takasın standart alım satım işlemlerinden farklarını şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Bu takas türünde yatırımcıların, kredili işlemler gerçekleştirmesi mümkün değildir. Alım yapmak istedikleri tutarı hesaplarında bulundurmaları gerekir.
• Günlük alım satım mümkün değildir. Alınan hisse senedinin en az bir gün boyunca tutulması gerekir.
• Brüt takas kapsamına alınan hisse senetleri yalnızca SPK tarafından Aynı şekilde bu şekilde işlem görme süresinin de belirleyicisi SPK’dır.
• Brüt takas kapsamındaki hisse senetlerinin çevrim içi alım satımı mümkün değildir. Şahsen veya telefon aracılığıyla işlem yapılması gerekir.

Brüt Takas Nasıl İşlem Yapılır?

Bir hisse senedi SPK tarafından brüt takas kapsamına alındığında standart hisselerden farklı şekilde emir girişi yapılması gerekir. İşlem farklarını aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

Brüt Takas Örneği

Brüt takas uygulamasını bir örnekle göstermek, uygulamanın daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır:

• Bir alıcının, X şirketinin hisse senetlerine yatırım yapmaya karar verdiğini ve anlık piyasa fiyatı 20 TL olan bu hisse senetlerinden 100 adet aldığını varsayalım.
• 100 adet hisse senedi, anlaşılan 20 TL fiyat üzerinden işlem görerek toplamda 2000 TL'lik brüt değeri oluşturur.
• Takas odası, 2000 TL'yi alıcıdan kesip satıcıya aktarır. Bu aşama, finansal yükümlülüklerin netleştirildiği yerdir.

İşlemin standart bir takas işleminden farkı, kesin olarak sonuçlanmadan yeni bir takasa izin vermemesidir. Örneğin, standart bir alım işleminde 100 adet hisse senedinin tamamı veya bir bölümünü henüz alacaklı durumundayken satmanız mümkündür. Buna karşılık brüt takas işlemindeyse takası gerçekleşen miktar kadar satış yapabilirsiniz.

Brüt Takas Hisseyi Nasıl Etkiler?

Hisse senedinin brüt takas kapsamına alınmasının bazı etkileri olabilir. Bir hisse senedi brüt takasa alındığında günlük alım satım işlemleri yapmak mümkün olmaz. Aynı şekilde işlemlerde kredi kullanmak da mümkün değildir. Bu durumun işlem hacmini düşürmesi ve buna bağlı olarak fiyatların aşağı yönlü hareket etmesi beklenir.

Öte yandan brüt takas uygulamasının temel amacı piyasada istikrarı korumak ve manipülatif işlemlerin önüne geçmektir. Özellikle ani fiyat dalgalanmalarını beraberinde getirebilecek piyasa düzensizliklerine engel olmayı amaçlayan bu uygulama, piyasada daha fazla şeffaflık sağlayarak yatırımcıların güvenini artırmaya katkıda bulunur.

Hisse Senedinin Brüt Takasa Alınması Ne Demek?

Hisse senedinin brüt takasa alınması, her işlemin netleştirme olmaksızın ayrı ayrı hesaplanacağı anlamına gelir. Bu da yatırımcılara işlem sırasında çeşitli kısıtlamalar getirir.

Bu kısıtlamaların başında alım işlemleri için hesabınızda hissenin değeri kadar nakit bulunması zorunluluğu gelir. Aynı şekilde satıcıların da hesaplarında satış işlemine karşılık gelecek kadar menkul kıymet bulundurması zorunludur. Dolayısıyla kredili alım ve açığa satış mümkün değildir.

Brüt Takas Hisse Nasıl Satılır?

Brüt takasa alınan hisselerde satış emri verebilmeniz için hisse senedini aynı gün almış olmamanız gerekir. Ayrıca hesabınızda, satış işlemini karşılayacak tutarda hisse senedi bulunması zorunludur. Yani açığa satış yapmanız mümkün değildir.

Brüt Takasta Olan Hisse Satışı Ne Zaman Hesaba Geçer?

Brüt takasın standart alım satım işlemlerinden bir diğer farkı da emir girişlerinin sonuçlanma süresidir. Bu kapsamda alımı ve satışı yapılan tüm hisse senetleri iki gün boyunca sorumlu merkezler tarafından korumaya alınır. İşlemin yapılmasının ardından 2 iş günü geçtikten sonra hesabınıza tanımlanması beklenir. Ancak hisse senedi veya emirle ilgili bir sorun varsa işlemin iptal edilmesi de söz konusu olabilir.

Neden Brüt Takas Uygulaması Var?

Hisse satışlarında özellikle şeffaflığı artırarak işlem güvenliği ve maliyet tahmin edilebilirliğini destekleyen brüt takas, alıcı ve satıcı arasındaki ticaretin netleştirilmesi, işlemlerin şeffaf bir şekilde ortaya konmasını sağlar. SPK’nın uyguladığı bu tedbir, finansal riskleri minimize ederek özellikle küçük yatırımcının korunmasını amaçlar.

Tedbirli Hisse Ne Demek?

Borsa İstanbul, hisse senedi alım-satım işlemlerinin adil bir şekilde yapılabilmesi ve yatırımcıların çeşitli risklerden korunması adına volatilite bazlı tedbir sistemi uygular. Tedbir kararının hedefi; özellikle belirsizlik dönemlerinde yatırımcıları korumak ve risk yönetimini kolaylaştırmaktır.

Tedbirli hisseler için başta brüt takas olmak üzere açığa satış ve kredili işlem yasağı, emir iptalinin, emir miktar azaltımının ve emir fiyat kötüleştirmenin yasaklanması gibi çeşitli tedbirler uygulanabilir.