Piyasa Riski Nedir?

Finansal kararlar alırken yatırımcıların ve şirketlerin karşılaştığı temel unsurlardan biri piyasa riskidir. Her ekonomi meraklısının dikkate alması gereken önemli bir faktördür.

Piyasa riski, finansal piyasalardaki değişkenlik ve belirsizlikten kaynaklanan potansiyel kayıp olasılığını tanımlar. Bu risk, hisse senetleri, tahviller, döviz kurları ve emtia gibi finansal enstrümanlardaki fiyat değişimlerinden kaynaklanabilir.

Gelin, piyasa riskinin türleri üzerinde durarak her birinin işleyişini ve potansiyel etkilerini birlikte keşfedelim.

Piyasa Riski Ne Demek?

Piyasa riski, bireysel ve kurumsal yatırımcıların, finansal enstrümanların değerlerindeki dalgalanmalar nedeniyle karşılaşabileceği olumsuz senaryoları ifade eder.

Bu tür olası senaryoların ortaya çıkmasında birçok faktörün etkisinden bahsetmek mümkündür. Bu nedenle yatırımcılar ve finans profesyonelleri; portföylerini çeşitlendirmek, güncel ekonomik gelişmeleri takip etmek, etkili yönetim stratejileri geliştirmek gibi risk yönetimi yöntemleriyle olumsuz olasılıkları en aza indirmeye çalışırlar.

Piyasa Riski Çeşitleri Nelerdir?

Finansal dünyadaki dalgalanmalardan kaynaklı kayıp olasılığını temsil eden piyasa riski, birkaç ana kategoriye ayrılır.

Hisse Senedi Riski

Hisse senetleri, şirketin ortaklarına ait olan sahiplik paylarıdır. Piyasa değerleri, arz talep dengesine bağlı olarak dalgalanır. Hisse senedi riski, belirli bir şirketin performansındaki değişikliklere, sektörel gelişmelere veya genel ekonomik koşullardaki oynaklıklara bağlı olarak ortaya çıkar.

Hisse senedi fiyatlarını etkileyen faktörler hakkında daha fazla bilgi almak için ilgili yazımıza da göz atabilirsiniz.

Tahvil Riski

Tahviller, şirketlerin veya devletlerin borçlanma araçlarıdır. Faiz oranlarındaki değişikliklere duyarlıdırlar. Faiz oranları yükseldiğinde tahvil fiyatları genellikle düştüğünden yatırımcının değer kaybı yaşamasına neden olabilir.

Faiz Oranı Riski

Faiz oranları, ekonomik koşullarla merkez bankası politikalarına bağlı olarak değişir. Faiz oranı riski, mevcut faiz oranlarının değişmesinden kaynaklanır ve borçlanma maliyetlerini veya yatırım getirilerini etkileyebilir.

Döviz Kuru Riski

Uluslararası ticaret veya farklı ülkelerde yatırım yapanlar için döviz kuru riski önemlidir. Döviz kuru dalgalanmaları, yatırımların yerel para biriminden başka para birimine çevrildiğinde değer kaybına neden olabilir.

Emtia Fiyat Riski

Emtia piyasalarındaki dalgalanmalar, özellikle enerji ve tarım sektörlerinde faaliyet gösteren şirketleri etkiler. Ham madde fiyatlarındaki değişiklikler, maliyetleri artırarak kâr marjlarını düşürebilir.

Piyasa Risk Kuralı Nedir?

Finansal başarıya giden yolda izlenmesi gereken temel prensiplerden biri piyasa risk kuralıdır. Bu kural, yatırımcıların ve finans profesyonellerinin piyasa riskini yönetme ve en aza indirme amacı güttüğü rehber olarak tanımlanabilir. Çeşitlendirme, risk-getiri dengesi, sürekli izleme ve güncelleme, araştırma ve panik yapmama ilkelerine dayanır.

Genel olarak piyasa risk kuralları arasında şu noktalar sayılabilir:

• En temel piyasa risk kuralı, portföy çeşitlendirme Yatırımları çeşitli varlıklara, coğrafi bölgelere ve sektörlere dağıtmak, riski dengeleyerek portföyü korur. Bir varlık sınıfındaki kötü performans, diğerlerinin etkisini hafifletebilir.
• Yatırımcıların risk-getiri arasında sağlam denge kurmaları önerilir. Kâr etme potansiyeli yüksekse genellikle daha fazla risk de söz konusudur. Bu nedenle her yatırımcının kendi toleransına uygun denge bulması önemlidir.
• Piyasa koşulları sürekli değişir. Dolayısıyla yatırımcılar, portföylerini düzenli olarak gözden geçirmelidir. Yatırım stratejilerini ekonomik gelişmelere ve piyasa trendlerine uygun şekilde güncellemek, daha etkili risk yönetimi sağlar.
• Yatırımcılar, potansiyel yatırımlarıyla ilgili güçlü bilgi tabanına sahip olmalı, piyasa koşulları hakkında güncel bilgilere erişim sağlamalıdır.
• Piyasa olasılıklarıyla başa çıkarken duygusal kararlar almak, genellikle daha fazla zarara yol açar. Piyasada ani dalgalanmalar olabilir, ancak panik yapmamak ve uzun vadeli hedeflere sadık kalmak, başarıya giden yolda önemli bir kuraldır.

Piyasa Risk Ölçümünde Hangi Model Kullanılır?

Piyasa riskini ölçmek, finansal kararlar alırken son derece önemlidir. Bu ölçüm genellikle belirli finansal modeller kullanılarak gerçekleştirilir.

Ancak hiçbir model, geleceği kesin olarak tahmin edemez. Dolayısıyla farklı modelleri bir araya getirerek ve dikkatlice analiz ederek daha güvenilir sonuçlar elde etmeniz gerekir.

Aşağıda piyasa risk ölçümünde kullanılan başlıca yöntemler hakkında bilgiler bulabilirsiniz.

VaR (Value at Risk)

VaR, belirli zaman diliminde bir portföyün ya da varlığın olası maksimum kaybını ölçmeye yönelik modeldir. Yatırımcılar genellikle belirli güven aralığında (örneğin, %95 güven aralığı) tanımlı zaman diliminde ne kadar kayıp yaşayabileceklerini tahmin etmek için VaR kullanır.

Monte Carlo Simülasyonları

Monte Carlo simülasyonları, rastgele değişkenlerin kullanıldığı simülasyon yöntemidir. Model, farklı piyasa senaryolarını ve olası riskleri değerlendirmek amacıyla kullanılır. Rastgele değişkenler üzerinde tekrarlanan simülasyonlar, belirli portföyün potansiyel değer kaybını tahmin etmeye yardımcı olur.

GARCH (Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedasticity)

GARCH modeli, finansal zaman serilerindeki volatilite değişimlerini modellemek için tercih edilir. Model, gelecekteki volatiliteyi tahmin etmek ve piyasa riskini ölçmek için oldukça kullanışlıdır.

Historical Simulation (Tarihsel Simülasyon)

Tarihsel simülasyon, geçmiş piyasa verilerini kullanarak belirli portföyün geçmiş performansını değerlendirir. Benzer piyasa koşullarının tekrarlanabileceği varsayımına dayanarak riski ölçer.

Covariance Matrix Approach

Yaklaşım, farklı varlık sınıfları arasındaki ilişkileri anlamak için kovaryans matrisine göre hareket eder. Matris, portföy içindeki varlıklar arasındaki ilişkileri göstererek piyasa riskini değerlendirmeye yardımcı olur.

Finansal Risk Türleri Nelerdir?

Finans dünyasında karşılaşılan riskler, genellikle belirli kategorilere ayrılır. Örneğin piyasa riski, finansal enstrümanların değerlerindeki dalgalanmalardan kaynaklanır.

Hisse senetleri, tahviller, faiz oranları ve döviz kurları gibi unsurlar, piyasa rizikosuna neden olan faktörler arasında yer alır. Kredi riski ise bir borçlunun borcunu zamanında ödememe veya ödeyememe olasılığıdır. Borçlu tarafından anapara veya faiz ödemelerinin yapılamaması durumunda ortaya çıkar.

Genel olarak finansal rizikolar ise şu şekilde sıralanabilir:

• Operasyonel risk, kuruluşun günlük işlemlerini yönetirken karşılaştığı olumsuz durumları tanımlar. İş sürekliliği, teknolojik arızalar, hatalı işlemler ve güvenlik ihlalleri gibi faktörler operasyonel riski etkiler.
• Likidite riski, varlığın likit olmama veya hızla satılamama olasılığıdır. Bu durum, varlıkların değerini korumak veya finansman ihtiyaçlarını karşılamak açısından önemlidir.
• Faiz oranı riski, faiz oranlarındaki değişikliklerden kaynaklanan olumsuz durumlardır. Faiz oranlarındaki artışlar veya azalmalar, varlık ve borç değerlerini etkileyebilir.
• Döviz kuru riski, farklı para birimleri arasındaki değişimlerden kaynaklanır. Uluslararası ticaret yapan veya farklı ülkelerde faaliyet gösteren şirketler için önemlidir.
• Reputasyonel risk ise şirketin itibarının zarar görmesi olasılığıdır. Skandallar, hatalı kararlar ya da etik dışı davranışlar, kuruluşun itibarını olumsuz etkileyebilir.

Likidite Riski Nasıl Hesaplanır?

Likidite riskini hesaplamak, varlığın veya güvenliğin ne kadar hızlı, etkili şekilde nakde çevrilebileceğini anlamınızı sağlar.

Riski hesaplamak için öncelikle varlıklarınız arasında nakit ve nakit benzeri varlıkları belirlemeniz gerekir. Nakit, banka hesaplarındaki bakiyeleri ve kolayca nakde çevrilebilen diğer varlıklardır.

Ardından kısa vadeli borçlarınızı belirleyerek devam edebilirsiniz. Borçlar, ödemeniz gereken krediler, ticari borçlar veya diğer finansal yükümlülüklerdir. Likidite oranı, likit varlıkların kısa vadeli borçlara oranını gösterir.

Basit bir likidite oranı formülü şu şekildedir:

Likidite Oranı = Nakit ve Nakit Benzeri Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar

Sonuca göre likidite oranının yüksek olması, varlığın veya şirketin kısa vadeli borçlarını karşılamak için daha fazla likiditeye sahip olduğunu gösterir. Düşük likidite oranı ise bu konuda zorluklar yaşanabileceğini gösterir.

Bununla birlikte hesaplama sırasında ek faktörleri de göz önünde bulundurmanızı önemlidir. Örneğin, varlıkların piyasa değeri ve talep durumu gibi unsurlar da likiditeyi tehdit edebilir.

Piyasa Riski Hakkında Merak Edilenler

Faiz riski nedir?

Finansal piyasalardaki faiz oranlarının değişmesi nedeniyle varlıkların veya borçların değerinde meydana gelebilecek olumsuz sonuçları tanımlar. Faiz oranlarındaki değişiklikler, faiz getirili varlıkların değerini etkileyebilir.

Döviz riski nedir?

Uluslararası yatırımlar yaparken döviz kurlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanan potansiyel kayıplardır. Değişen döviz kurları, yatırımların değerini etkilediğinden şirketlerin ve yatırımcıların risk altında olmalarına neden olabilir.

Sermaye riski nedir?

Adından da anlaşılacağı üzere yatırımlardaki olası değer kaybıdır. Piyasa dalgalanmaları, ekonomik değişimler, şirket performansındaki düşüş gibi faktörler yatırılan sermayenin azalmasına neden olabilir. Dolayısıyla yatırımcıların portföylerindeki değeri etkileyen önemli bir unsurdur.