Bilançoda Özkaynak Nedir?

Bilanço, bir şirketin belirli bir tarih itibarıyla finansal durumunu özetleyen temel mali tablodur. Bilançonun önemli bir bölümünü oluşturan özkaynaklar ise şirketin varlıklarından borçlarının çıkarılmasıyla elde edilen net değeri ifade eder.

Özkaynaklar, şirketin sürdürülebilirliği ve büyüme potansiyeli açısından kritik bir göstergedir. Yüksek özkaynak oranı, şirketin piyasada karşılaşabileceği finansal zorluklara karşı daha dirençli olduğunu gösterirken düşük özkaynaklar şirketin borçlanma kapasitesinin yüksek olduğuna ve bu durumun potansiyel riskler taşıdığına işaret edebilir.

Bilançoda Özkaynak Ne Demek?

Özkaynak, bir şirketin varlıkları ile yükümlülükleri arasındaki farkı temsil eder. Şirketin sahiplerine veya hissedarlarına ait net değeri gösterir. Vergi Usul Kanunu’nun 192. maddesinde özkaynak, işletmenin sahip olduğu iktisadi kıymetler ve alacakların toplamından borçların düşülmesi sonucu geriye kalan tutar şeklinde açıklanır.

Özkaynaklar, şirketin mali yapısı içinde sahiplerinin menfaatlerini yansıtır. Şirketin toplam değerinin ne kadarının hissedarların sermayesiyle finanse edildiğini ortaya koyar.

Özkaynaklar, şirketin sağlıklı bir mali yapıya sahip olup olmadığını gösteren önemli bir göstergedir. Yüksek özkaynak oranı, şirketin borçlara fazla bağımlı olmadığını ve mali açıdan bağımsız hareket edebilme kapasitesine sahip olduğunu gösterir.

Ayrıca özkaynaklar, şirketin yatırım yapma kapasitesini, risk yönetimini ve uzun vadeli sürdürülebilirliğini etkiler. Şirketler, özkaynaklarını etkin bir şekilde yöneterek finansal esnekliklerini artırabilir ve pazardaki değişikliklere karşı daha dirençli hale gelebilirler.

Özkaynak Nelerden Oluşur?

Bilançoda özkaynak, şirketin finansal yapı taşlarından biri olarak şirketin sahiplerine ait değeri temsil eder. Şirketin farklı zamanlarda ve farklı yollarla biriktirdiği sermaye kaynaklarının bir toplamıdır.

Genel olarak özkaynaklar arasında şu bileşenler sayılabilir:

• Ödenmiş Sermaye: Hissedarların şirkete katkıda bulundukları nominal sermayeyi ifade eder. Şirketin kuruluşu sırasında ve sonrasında hisse senedi çıkararak elde ettiği ana sermayedir.
• Sermaye Yedekleri: Hisselerin nominal değerinin üzerinde bir fiyata satılması sonucu oluşan fazla miktarlar ve şirketin çeşitli kaynaklardan ayırdığı diğer yedeklerdir. Genellikle şirketin öz sermayesini güçlendirmek için ayrılır ve özel durumlar dışında dağıtılmaz.
• Kâr Yedekleri: Şirketin geçmiş dönem kârlarının bir kısmının ayrılarak biriktirilmesiyle oluşur. Gelecekteki yatırımlar, borç ödemeleri veya beklenmedik giderler gibi çeşitli amaçlar için kullanılabilir.
• Geçmiş Yıllar Kârları: Önceki dönemlerden devreden ve henüz dağıtılmamış net kârlardır. Şirketin sermayesini artırmak veya yatırımcılara temettü olarak dağıtmak için değerlendirilebilir.
• Geçmiş Yıllar Zararları: Önceki dönemlerden kaynaklanan ve henüz telafi edilmemiş net zararlardır. Bu zararlar, şirketin özkaynaklarını azalttığı gibi finansal sağlığını olumsuz etkileyebilir.
• Dönem Net Kâr ve Zararları: Mali yıl içinde şirketin faaliyetlerinden elde edilen net sonuçtur. Kâr, şirketin özkaynaklarını artırırken zarar özkaynakları azaltır.

Özkaynak Nasıl Hesaplanır?

Özkaynak temelde bir şirketin varlıklarının toplam değeriyle yükümlülüklerinin toplam değeri arasındaki fark alınarak hesaplanır. Formül şu şekilde gösterilebilir:

• Özkaynak = Varlık - Yükümlülük

Bu formülle şirketin sahip olduğu net değer veya net varlıklar hesaplanır. Sonuç değeri, şirketin mali bağımsızlığının ve sermaye yapısının sağlamlığının bir göstergesidir.

Bu formülün dışında özkaynakların hesaplanması için aktif toplam (toplam varlıklar) ile toplam borçlar (yükümlülükler) arasındaki fark da kullanılabilir. Yöntem, özkaynağın doğrudan varlık ve borç kalemleri üzerinden hesaplanmasını sağlar ve bilançonun pasif tarafında doğrudan görülen özkaynak değerini verir.

Ayrıca özkaynakların hesaplanmasında şirkete katkıda bulunan müteşebbisin veya ortakların şirkete koymuş olduğu sermaye miktarlarını toplama yoluna da gidilebilir. Bu yöntemde ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıl kârları ve zararları gibi kalemler toplanarak şirketin özkaynak değeri hesaplanır.

Özkaynak Örnek Hesaplama

Özkaynak hesaplama oldukça basit bir işlemdir. Bir örnek şirketimiz olduğunu ve bilançosunda varlıklar ve yükümlülüklerinin aşağıdaki gibi olduğunu varsayalım.

Örnek Şirket Bilançosu

• Toplam Varlıklar: 1.000.000 TL
• Toplam Yükümlülükler: 400.000 TL

Bunun bilgiler üzerinden formülü uyguladığımızda 1.000.000 TL – 400.000 TL = 600.000 TL özkaynak sonucuna ulaşılabilir.

Özsermaye ve Özkaynak Aynı Şey mi?

Evet, özsermaye ve özkaynak aynı anlama gelir. Finansal terimler arasında özsermaye, özkaynak ve özvarlık gibi kavramlar sıklıkla karşımıza çıkar.

Bu terimler, şirketin finansal sağlığını ölçmede kullanılır. Yüksek özkaynak, özsermaye veya özvarlık değerleri, şirketin borçlara oranla daha fazla kendi kaynaklarına sahip olduğunu gösterir.

Özkaynak Kârlılığı Nedir?

Özkaynak kârlılığı, bir şirketin özkaynaklarını kullanarak ne kadar kâr elde ettiğini gösteren önemli bir finansal orandır. Bu oran, şirketin yatırımcılarına sunduğu getiriyi değerlendirme konusunda kritik bir gösterge olarak kabul edilir.

Özkaynak kârlılığı genellikle yüzde olarak ifade edilir ve hesaplaması şu formülle yapılır:

• Özkaynak Kârlılığı = (Dönem Net Kârı / Ortalama Özkaynak) x 100

Formüldeki dönem net kârı, şirketin belirli bir dönemde elde ettiği, zarardan arındırılmış saf kârdır. Ortalama özkaynak ise dönem başı ve dönem sonu özkaynak değerlerinin ortalaması alınarak hesaplanır.

Özkaynak kârlılığı, bir şirkete yatırım yapmanın potansiyel getirisini değerlendirmede kullanılır. Yüksek özkaynak kârlılığı, şirketin sermayesini etkili bir şekilde kullanarak yüksek getiri sağladığını gösterir, bu da yatırımcılar için çekici olabilir.

Ayrıca kârlılık, şirket yönetiminin sermayeyi ne kadar etkili kullandığını gösteren bir ölçüttür. Yönetim tarafından yapılan yatırımların ve alınan kararların şirketin değerini artırıp artırmadığını ortaya koyar. Farklı şirketler veya aynı sektördeki şirketler arasında özkaynak kârlılığı karşılaştırması yaparak hangi şirketin daha verimli çalıştığı ve yatırımcı sermayesinden daha fazla kâr sağladığı belirlenebilir.

Özkaynak Oranı Nasıl Hesaplanır?

Özkaynak oranını hesaplamak için kullanılan formül şu şekildedir:

• Özkaynak Oranı = [(Özkaynak – Kredi Tutarı / Özkaynak Tutarı) x 100

Bu formül, şirketin özkaynaklarının, aldığı krediler dahil olmak üzere, toplam özkaynak tutarına oranını yüzde olarak ifade eder

Özkaynak Oranı Kaç Olmalı?

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenen özkaynak oranları şu şekildedir:

• SPK'nın Seri 5 No:65 sayılı Tebliği'ne göre, şirketlerin başlangıç özkaynak oranı en az %50 olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla bu oran, şirketin varlıklarının en az yarısının öz kaynaklarla finanse edilmesi gerektiği anlamına gelir.
• Sürdürme oranı ise en az %35 olarak belirlenmiştir. Bu oran, şirketlerin operasyonlarını sürdürebilmek için özkaynaklarının sürekli olarak toplam varlıklarının en az %35'ini kapsaması gerektiğini ifade eder.

Yüksek bir özkaynak oranı, şirketin finansal yapısının sağlam olduğunu ve borçlanma yerine kendi kaynaklarını kullanarak finansman sağladığını gösterir. Bu durum, şirketin finansal krizler ve piyasa dalgalanmaları karşısında daha dayanıklı olmasını sağlar.

Negatif Özkaynak Ne Demek?

Negatif özkaynak, bir şirketin toplam yükümlülüklerinin, toplam varlıklarını aşması durumunda ortaya çıkan finansal durumdur. Şirketin bilançosunda varlıklarının değerinin borçlarından daha az olduğunu gösterir ve genellikle mali sıkıntıların bir göstergesi olarak kabul edilir.

Negatif özkaynak birkaç şekilde ortaya çıkabilir:

• Şirket uzun süre zarar ederse birikmiş kârlar eriyebilir ve bu durum özkaynağın azalmasına neden olabilir.
• Operasyonlarını finanse etmek için aşırı miktarda borç alırsa bu borçlar zamanla özkaynağı aşabilir.
• Piyasa koşulları veya iş performansındaki değişiklikler nedeniyle varlıkların değerinde önemli düşüşler yaşanabilir. Özellikle amortisman veya piyasa değerindeki düşüşlerin agresif olduğu durumlarda meydana gelir.

Negatif özkaynak, şirketin finansal sağlığı üzerinde ciddi sorunlar olduğunu gösterir. Bu durum, özellikle kredi verenler ve yatırımcılar için olumsuz bir sinyaldir. Nitekim bankalar ve diğer finans kuruluşları, negatif özkaynak durumundaki şirketlere kredi vermekten kaçınabilir. Aynı şekilde yatırımcılar açısından şirketin yatırım yapmaya değer olmadığının bir işareti olarak görülebilir ve hisse senedi fiyatlarında düşüşe neden olabilir.