Serbest Fon Nedir?

Portföy yöneticilerine katı kural setleri olmaksızın sermayeyi yönetme özgürlüğü sunan serbest fonlar; yatırım dünyasında esneklikleriyle öne çıkar. Bu sayede fon türü, çok çeşitli stratejilerle farklı piyasa koşullarına uyum sağlayabilir.

Serbest fonlar; hisse senetleri, tahviller, emtialar veya döviz gibi varlık sınıflarına yatırım yapabilir. Dahası serbest fonlar hem long (alış) hem de short (satış) pozisyonlar alabilir, bu da onlara piyasa düşüşlerinden de faydalanma imkanı verir.

Nitelikli yatırımcılar için önemli bir yatırım aracı olarak tanımlanabilecek serbest fonlar hakkında daha fazla bilgiyi yazımızda bulabilirsiniz.

Serbest Fon Nedir?

Serbest fonlar, yalnızca nitelikli yatırımcılara açık olan ve sınırlı düzenlemelerle operasyon gösteren özel yatırım fonlarıdır. Portföylerinde yer alabilecek yatırım araçları ve uygulayacakları yönetim stratejileri açısından serbest fonlar, geniş bir serbestliğe sahiptir.

Uluslararası pazarlarda "hedge fon" olarak bilinen bu tür fonlar, Türkiye'de de benzer bir yapıda faaliyet gösterir. Serbest fonların diğer yatırım fonu türlerinden en temel farkı, yüksek risk içeren yatırım seçenekleri sunmaları ve sadece belirli yatırımcı profillerine hizmet vermeleridir.

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenen genel fon düzenlemelerinin aksine serbest fonlar, için portföy ve işlem sınırlamaları uygulanmaz. Ancak bu fonların yatırım stratejileri ve varlık dağılımları fonların kendi izahnamelerinde belirtilen kurallara uygun olarak yönetilmelidir.

Serbest Fonlara Kimler Yatırım Yapabilir?

Serbest yatırım fonları, özellikle yüksek risk ve yüksek getiri potansiyeli nedeniyle sadece belirli yatırımcı profillerine açıktır. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından düzenlenen bu fonlar, yalnızca "nitelikli yatırımcılar" tarafından erişilebilir durumdadır.

Nitelikli Yatırımcı Nedir?

Nitelikli yatırımcı, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yapılan tanımlamaya göre en az 1 milyon TL değerinde finansal varlığa sahip kişi veya kurumlardır. Finansal piyasalardaki deneyimleri ve yüksek sermayeleri sayesinde serbest fonlar gibi kompleks yatırım araçlarına erişim sağlayabilirler.

Genel olarak nitelik yatırımcı tanımının kapsamına giren yatırımcı profilleri şu şekilde sıralanabilir:

• Yerli ve yabancı yatırım fonları
• Emeklilik fonları
• Yatırım ortaklıkları
• Aracı kurumlar
• Bankalar
• Sigorta şirketleri
• Portföy yönetim şirketleri
• İpotek finansmanı kuruluşları
• Emekli ve yardım sandıkları
• Vakıflar, sandıklar ve dernekler

SPK’nın belirlediği kriterlere göre hem tüzel hem de gerçek kişiler nitelikli yatırımcı sıfatıyla serbest fonlara yatırım yapabilir.

Serbest Fonlar Hangi Finansal Araçları Barındırabilir?

Serbest fonlar, yatırım stratejilerinde önemli bir esnekliğe sahiptirler ve bu sayede çeşitli finansal araçları portföylerine dahil edebilirler.

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenen genel kurallara tabi olan bu fonlar, özellikle nitelikli yatırımcılara yönelik olarak tasarlanmıştır. Yatırım stratejileri ve limitler, fonların bilgilendirme dokümanlarında belirtilmek zorundadır, ancak bu fonlar kendi portföy yönetim stratejilerini serbestçe belirleme özgürlüğüne sahiptir.

Serbest fonların ana hedefi, mutlak getiri sağlamaktır ve bu amaçla geniş bir yatırım araçları setinden yararlanırlar. Bu araçlar arasında şunlar yer alır:

• Türev araçlar
• Opsiyon sözleşmeleri
• Swap sözleşmeleri
• Açığa satış işlemleri

Bunların dışında serbest yatırım fonları, kredili menkul kıymet işlemleri yaparak yüksek getiri fırsatlarını da değerlendirmeye çalışır.

Serbest Fonlar Riskli mi?

Serbest fonlar, yatırım stratejileri ve kullandıkları finansal araçlar açısından genellikle yüksek risk içeren yatırım fonu seçenekleri arasında kabul edilir. Nitekim bu nedenle SPK tarafından yalnızca nitelikli yatırımcıların değerlendirebileceği şekilde düzenlenmişlerdir.

Serbest fonların risk profili, kullanılan yatırım araçlarının doğası ve piyasa koşullarına duyarlılıklarıyla da doğrudan ilişkilidir. Örneğin, türev araçlar; kaldıraçlı işlemler, açığa satış gibi stratejiler yüksek volatiliteye ve piyasa şoklarına karşı fonun değerinde büyük dalgalanmalara neden olabilir.

Yine de serbest fonlar, sadece nitelikli yatırımcılar tarafından erişilebilir olduğu için bu yatırımcıların risk yönetimi ve piyasa hareketlerini yorumlama konusunda daha donanımlı olduğu varsayılır. Buna karşılık yatırımcıların serbest fonlara yatırım yapmadan önce, fonun yatırım stratejilerini, risk yönetim politikalarını ve geçmiş performansını detaylıca incelemeleri önem taşır.

Serbest Fonlarda Yönetim Ücretleri

Serbest fonlar, diğer yatırım fonlarına göre daha riskli yatırım stratejileri gerektirebilir. Bunun anlamı portföy yöneticilerinin daha aktif bir yönetim yürütmesidir. Dolayısıyla bu da yönetim ücretlerinin yapılandırılmasını etkiler.

Özellikle serbest fonlarda benimsenen performansa dayalı ücretlendirme modeli, fon yöneticisinin başarısına doğrudan bağlıdır. Fonun getirisi, belirlenen bir benchmark (karşılaştırma ölçütü) ile kıyaslandığında elde edilen fazla getiri üzerinden ek bir ücret hesaplanabilir.

Serbest fonların yönetim ücretleri sabit bir oranla belirlenebilirken bazı durumlarda değişken ücretler de söz konusu olabilir. Bu değişkenlik, fonun piyasa koşullarına ve yatırım performansına bağlı olarak uyarlanır. İlaveten serbest fonların bazı durumlarda forward gibi borsa dışı türev işlemler kullanması, bu fonların yönetimini daha karmaşık hale getirebilir ve bu da yönetim ücretlerini etkileyebilir.

Serbest Fonların Avantajları

• Serbest fonlar, genellikle yüksek getiri elde etmek için tasarlanmıştır. Portföy yöneticileri, piyasa koşullarına göre çeşitli yatırım araçları ve stratejileri kullanarak potansiyel getiriyi maksimize etmeye çalışır.
• Yatırım araçları ve stratejileri açısından herhangi bir sınırlamaya tabi olmayan serbest fonlar, piyasa değişikliklerine hızlı bir şekilde uyum sağlayabilir. Bu da fon yöneticilerine piyasada oluşan fırsatlardan yararlanma imkanı tanır.
• Serbest fonlar, portföylerini çeşitlendirerek ve türev araçlar gibi finansal enstrümanları kullanarak risk yönetimi yapabilir. Bu sayede yatırım riskleri minimize edilir.

Serbest Fonların Dezavantajları

• Serbest fonlar, agresif yatırım stratejileri nedeniyle yüksek risk taşır. Bu stratejiler, piyasadaki volatilite artışından negatif olarak etkilenebilir ve bu da yatırım değerinde önemli düşüşlere yol açabilir.
• Performansa dayalı ücretlendirme modeli ve yönetim stratejilerinin karmaşıklığı nedeniyle serbest fonlar genellikle yüksek yönetim ücretleri talep eder. Bu durum, elde edilen net getiriyi azaltabilir.
• Serbest fonlar sadece nitelikli yatırımcılara açıktır, bu nedenle geniş yatırımcı kitlesinin bu fonlara erişimi sınırlıdır.

Serbest Fonlarda Vergilendirme

Ülkemizde serbest fonlar da dahil olmak üzere değişken fonlar, karma fonlar, borçlanma araçları fonları, yabancı fonlar ve adında "döviz" ifadesi geçen fonlarda elde edilen gelir üzerinden %10 oranında stopaj uygulanmaktadır.