Arz ve Talep (Supply & Demand) Nedir?
Finansal piyasalarda yatırım yaparken veya ekonomik kararlar alırken, arz ve talep kavramları oldukça büyük bir öneme sahiptir. Arz ve talep, ekonomik ilişkilerin temelini oluşturan ve piyasalardaki fiyatların belirlenmesinde etkili olan iki temel faktördür.
Bu kavramlar, bir ürünün veya hizmetin piyasada ne kadarını üretildiğini ve ne kadarının talep edildiğini açıklar. Arz ve talep arasındaki denge, tüm ekonomik faaliyetlerde kritik bir rol oynar ve satın alınabilen hemen her şeyin fiyatını belirler.
Arz Nedir?
Arz, bir mal veya hizmetin piyasada sunulan miktarını ifade eder ve üretim faktörlerinin miktarına, üretici davranışına ve maliyetlere bağlı olarak belirlenir.
Bir üretici veya satıcı, belirli bir fiyat seviyesinde ne kadar mal veya hizmet sağlamaya hazır olduğunu bu doğrultuda belirleyebilir.
Arzı Etkileyen Faktörler
- Üretim girdilerinin maliyetleri
- Teknolojik imkanlardaki gelişim
- Üretim kapasitesi, kapasite kullanımı
- Rekabet koşulları
- Devlet politikaları
- Talepteki değişimler
- Lojistik ve dağıtım imkanları
Talep Nedir?
Talep, bir mal veya hizmete, belirli bir fiyat seviyesinde olan isteği ifade eder. Tüketicilerin bir mal veya hizmete sahip olma isteği kadar onu elde etmek için harcamayı göze alabilecekleri tutar talebi dooğrudan şekillendirir.
Talep; tüketici davranışları, gelir düzeyi, tercihler, fiyatlar ve diğer faktörler tarafından etkilenir.
Talebi Etkileyen Faktörler
- Fiyatlar genel seviyesi
- İnsanların gelir düzeyi
- Tercihler ve trendler
- Reklam ve pazarlama
- Demografik faktörler
- Rekabet koşulları
- Ülkedeki ekonomik durum
- Dönemsel etkiler
- Hukuki ve düzenleyici koşullar
Arz Talep Dengesi Ne Demek?
Arz, üreticilerin bir ürünü belirli bir fiyattan piyasaya sunma isteği iken, talep tüketicilerin o ürüne olan isteği ve satın alma gücünün bir yansımasıdır. Arz talep dengesi, bir ekonomik sistemde belirli bir ürün veya hizmet için arz ve talep miktarının birbirine eşit olduğu noktayı ifade eder ve bir pazarda fiyatın ve miktarın belirlenmesinde önemli rol oynar.
Arz ve talep arasındaki hassas dengeyi anlamak, bir ürünün piyasadaki durumu analiz etmek, fiyat hareketlerini tahmin etmek ve ekonomik kararlar vermek açısından önemlidir.
Arz, Talep ve Fiyatlar Arasındaki İlişki
Aşağıdaki tablo analizleriniz için size yardımcı olabilir.
Durum | Arz | Talep | Fiyatlar |
Arz > Talep | Yüksek | Düşük | Düşük |
Arz = Talep | Dengeli | Dengeli | Dengeli |
Arz < Talep | Düşük | Yüksek | Yüksek |
Arz Artıyor | Artış | Belirsiz | Düşebilir |
Arz Azalıyor | Azalma | Belirsiz | Yükselebilir |
Talep Artıyor | Belirsiz | Artış | Yükselebilir |
Talep Azalıyor | Belirsiz | Azalma | Düşebilir |
Arz ve Talep Dengeli | Dengeli | Dengeli | Dengeli |
Borsada Arz, Talep ve Fiyat İlişkisi
Borsa, alıcıların ve satıcıların buluştuğu bir piyasadır ve burada arz ve talep dengesi, hisse senedi fiyatlarının oluşmasını etkiler.
Arz, belirli bir hisse senedine sahip olanların bu hisse senedini satmak istemeleri anlamına gelir. Satıcıların talepleri, satışa sunulan hisse senedi miktarını ve satış fiyatını belirler. Arzın artması, satıcıların hisse senedini daha fazla satmak istemesiyle gerçekleşir. Bu durumda, hisse fiyatları genellikle düeşer.
Talep ise belirli bir hisse senedini almak isteyenlerin taleplerini ifade eder. Alıcıların talepleri, hisse senedinin alımı için gösterdikleri ilgiyi ve ödemeye razı oldukları fiyatı belirler. Talebin artması, hisse senedi talebinin artmasıyla gerçekleşir. Bu durumda, hisse fiyatları genellikle yükselir.
Arz Miktarı | Talep Miktarı | Fiyat Yönü |
Yüksek | Yüksek | Yükseliş |
Yüksek | Düşük | Değişken |
Düşük | Yüksek | Değişken |
Düşük | Düşük | Düşüş |
Tablo, arz ve talep miktarlarına göre fiyat seviyelerinin nasıl değişebileceğini göstermektedir ancak bu bilgiler hisse fiyatları üzerinde kesin bir yön tayin etmez.
Bir örnek üzerinden bu bilgileri pekiştirelim:
Farz edelim ki XYZ şirketi, 100.000 adet hisse senedini 10 dolar fiyatla halka arz etmek istiyor. Bu durumda, hisse senedi sayısı 100.000 adettir ve hisse fiyatı 10 liradır.
Bu hisse senetlerine olan talep, yatırımcıların ilgisiyle belirlenir. Eğer yatırımcılar bu hisse senedine yüksek bir alaka gösterirse, hisse senedi fiyatı yükselir. Örneğin, yatırımcılar 100.000 adetten fazla hisse senedi almak isterse, talep arzdan daha fazla olur ve fiyatlar yükselir ve örneğin 12 liraya çıkabilir.
Ancak, eğer yatırımcılar talep ettiği hisse senedi sayısı 100.000 adetle sınırlı kalırsa veya daha az talep gösterirlerse, talep arzdan daha düşük olur ve fiyatlar düşer. Örneğin, yatırımcılar sadece 50.000 adet hisse senedi almak isterse, talep arzdan daha az olur ve fiyatlar 8 liraya düşebilir.
Arz Artarsa Talep Artar mı?
Arz artarsa bu durum fiyatlarda düşüşe neden olabilir ve genellikle talep de artar. Ancak, bu durumun her zaman geçerli olduğunu söylemek doğru değildir.
Bu ilşki birçok faktöre bağlıdır ve piyasa koşulları, ürünün türü, rekabet düzeyi gibi çeşitli faktörler ile belirlenir.
Arz Ne Zaman Artar?
- Üretimde artış olursa
- Fiyatların yükselirse
- Girdi maliyetlerinde düşüş yaşanırsa
- Üreticilerin geleceğe dair beklentileri pozitif olursa
Arzın artması, piyasalarda daha fazla seçenek ve rekabetin oluşmasını sağlar. Bunun sonucunda tüketiciler daha geniş bir ürün yelpazesinden seçim yapabilir ve fiyatlar daha rekabetçi bir düzeye gelme eğilimi gösterebilir
Arz Yüksek Olursa Ne Olur?
- Fiyatlar düşebilir
- Ürün çeşitliliği artabilir
- Rekabet artabilir
- Üretim kapasitesi daha yüksek kullanılır
Arzın yüksek olması, bir mal veya hizmetin piyasaya sunulan miktarının talepten daha fazla olması durumudur.
Bir hisse senedinin arzı çok yüksek iken talep düşük seyrederse hisse fiyatları düşebilir.
Arz Sabitken Talep Artarsa Ne Olur?
- Fiyatlar yükselebilir
- Stoklarda azalmalar yaşanabilir
- Rekabet artabilir
Arz sabitken talebin artması, tüketiciler için daha yüksek maliyetlere ve sınırlı ürün seçeneklerine yol açabilir. Bir hisse senedinin arzı değişmiyor ve talep sürekli olarak artıyorsa hisse fiyatının artması da kaçınılmaz olacaktır.
